De zorg als spiegel van de samenleving
De zorg is de thermometer van onze samenleving. Wat er nu gebeurt in ziekenhuizen, verpleeghuizen en wijkteams laat zien waar het hele Nederlandse werkstelsel kraakt. Niet geld, maar menskracht, organisatieontwerp en betekenis worden de nieuwe valutawaarden van de komende decennia. Dat is de kern van het Rabobank-rapport ‘De zorg richting 2040: vijf ontwikkelingen richting vitale gemeenschappen’. Het schetst niet alleen de toekomst van de zorg, maar van werk in Nederland.
De cijfers spreken voor zich
De cijfers zijn confronterend. In 2025 telt de zorgsector ruim 66.000 openstaande vacatures en een verzuimpercentage van 7,8%. Als er niets verandert, moet in 2040 één op de drie werkenden in de zorg aan de slag om de vraag te kunnen opvangen. Een gemiddeld huishouden is daarmeedan de helft van het bruto inkomen kwijt aan zorg. Dat is zowel economisch als maatschappelijk geen houdbaar model. .
Van ‘ziekenzorg’ naar ‘vitale gemeenschappen’
De Rabobank legt de vinger op de zere plek: we moeten verschuiven van ‘ziekenzorg’ naar ‘vitale gemeenschappen’. De focus moet niet langer liggen op het behandelen van ziekte, maar op het versterken van gezondheid. Niet meer het beschermen van instellingen, maar het bouwen aan ecosystemen. Dat betekent dat de zorg zich moet verankeren in wijken, dorpen en steden, waarbij wonen, welzijn en technologie naadloos samenkomen. Ouderen blijven langer zelfstandig wonen, ondersteund door slimme woonvormen en wijkgerichte teams. De toekomst van de zorg ligt niet in gebouwen, maar in gemeenschappen.
De nieuwe concurrentiefactor; samenhang en zingeving
Voor bestuurders en beleidsmakers is de implicatie helder. De nieuwe concurrentiefactor in de zorg is niet schaalgrootte, maar samenhang. Zorgprofessionals trek je niet met geld, maar met zingeving. Instellingen die betekenisvol werk bieden, met goed leiderschap en een duidelijke missie, houden mensen vast. Organisaties die dat niet doen, verliezen niet alleen personeel maar ook legitimiteit.
Duurzaamheid en technologie als randvoorwaarde
Rabobank koppelt deze maatschappelijke opdracht aan concrete randvoorwaarden. Vanaf 2025 moeten instellingen rapporteren onder de CSRD-wetgeving en voldoen aan de Green Deal Duurzame Zorg 3.0. Duurzaamheid is niet langer een PR-thema, maar een financieringsvoorwaarde. Wie geen meetbare impact kan aantonen, krijgt geen kapitaal. Technologie, data en AI worden de sleutel om zorg, preventie en samenwerking te verbinden – mits ze dienen als maatschappelijke infrastructuur en niet als winstmachine.
Werkend2040: een breder perspectief op arbeid
Werkend2040 herkent in deze analyse dezelfde systemische uitdaging. Wat de zorgsector nu doormaakt, geldt voor het hele land. Een economie die afhankelijk blijft van méér mensen in plaats van beter ontworpen werk, loopt vroeg of laat vast. De toekomst van arbeid ligt in eenvoud, betekenis en samenhang. De zorg laat zien wat daarvoor nodig is: organisaties die minder muren bouwen, maar meer relaties, en vooral investeren in meer toekomstbestendigheid.
De zorg van 2040: bouwen aan vitale gemeenschappen
De zorg van 2040 zal niet draaien om instellingen, maar om gemeenschappen. De vraag is niet langer hoe we de zorg betaalbaar houden, maar hoe we samenleving en werk opnieuw ontwerpen. Wie dat nu begrijpt, ziet de contouren van een vitaal Nederland, met werk dat werkt – voor iedereen.
Herman Rijksen, namens Werkend2040
Bronnen (selectie)
- [1] Rabobank – De zorg richting 2040: vijf ontwikkelingen richting vitale gemeenschappen (2025)
- [2] Rabobank – Sectorvisie Zorg (2025)
- [3] Rabobank – De toekomst van de gezondheidszorg (2025)
- [4] MedischOndernemen.nl – Interview Michel van Schaik (2025)
- [5] Rabobank – De huidige zorg in feiten en cijfers (2025)
- [6] Planbureau voor de Leefomgeving – Toekomst Nederland 2040 (2024)
- [7] HEVO – Marktonderzoek wonen en zorg Nederland 2040 (2024)
